Openbaar vertoon

Stille tochten zijn in. Niet zo stille tochten ook, afhankelijk van de gelegenheid waarvoor ze worden gehouden. Deze week was het tragische overlijden van een jongen uit het Brabantse Haghorst de aanleiding. Hij verdronk in het Wilhelminakanaal. Voordat men dit met zekerheid kon vaststellen werden er zoekacties georganiseerd waaraan inwoners van Haghorst massaal deelnamen. Daarna, afgelopen week, volgde een herdenkingsdienst met vuurwerk. Volgens cultuurpsychologe Joanna Wojtkowiak past dit soort rouwvertoon in de huidige trend dat Nederlanders steeds openlijker hun emoties tonen. En ‘het is een teken dat – als het erop aankomt – mensen nog steeds voor elkaar klaar staan’. Ik denk ook dat dat zo werkt. Als er bij mij in de straat iemand vermist zou worden en buurtbewoners zouden spontaan helpen met zoeken, zou ik hier waarschijnlijk wel aan meedoen. Maar aanwezig zijn bij een herdenkingsdienst met vuurwerk??? I don’t think so. Dat is in mijn ogen van een hele andere orde. Een herdenkingsdienst met vuurwerk past meer in de trend van openbaar vertoon in zijn algemeenheid. Als er een gelegenheid is om in het openbaar verdriet, agressie of angst de vrije loop te laten, dan zal daar gretig gebruik van gemaakt worden. Binnen de muren van onze maatschappij is daar weinig plek voor en in de sport zijn er ook steeds meer regels die excessen verbieden. Lang geleden kon men zijn energie nog kwijt in de boksring of op het paard met een lans. Of met pijl en boog op oorlogspad en dan, bij terugkomst, gezamenlijk rond een kampvuur treuren om de doden. Vandaag de dag heerst de redelijkheid en de kalmte. Is het niet vanwege een verlangen naar redelijkheid en kalmte, danwel omdat deze opgelegd zijn door wetten en regels. Orde is hierbij het centrale woord. Voor de Syrische president Bashar al-Assad is dit zijn belangrijkste motivatie achter het harde optreden van het leger tegen opstandelingen. Zo’n beetje het gehele volk van Syrië. Zonder orde geen staat, en zonder staat geen orde. Angst, verdriet, woede, zijn per definitie wanordelijk en onvoorspelbaar. En dus ongewenst. Maar het zijn wel onze diepste en meest intense emoties en daarmee een grote drijfveer achter veranderingen, persoonlijk of maatschappelijk. Zonder wanorde geen verandering en dus ook geen mogelijkheid tot vooruitgang. Een mens verlangt volgens mij altijd naar orde én naar verandering, alleen kunnen deze nooit gelijktijdig bestaan of optreden. Voor het universum is verandering dan misschien wel de basis van zijn bestaan, voor een mens is dit voorlopig niet aan de orde. In onze huidige samenleving(en) is er weinig ruimte voor echte veranderingen. De presentatie van een nieuwe iPad, dan heb je het wel gehad. Daarvoor reizen mensen zelfs per vliegtuig naar de andere kant van de wereld om het allereerste exemplaar te kunnen bemachtigen. Daarmee denken ze dan vooraan te staan, aan het front van de vooruitgang. Maar al dit soort ontwikkelingen zijn alleen maar vormen van nog meer orde op nog meer plaatsen. Waar en wanneer JIJ maar wilt. Het moet nu lijken alsof ik de draad begin kwijt te raken, maar voor mijn gevoel hebben al deze dingen met elkaar te maken. De orde van de iPad, de orde van al-Assad, en de orde van Haghorst. Leven wil stromen en zichzelf uiten. Als dat niet zo makkelijk gaat in het gewone leven, dan maar via de iPad of een gedenkwaardige herdenkingsdienst. In Syrië zal men deze dingen ook willen, alleen moet men daarvoor eerst vrij kunnen zijn.