Skeuomorfisme: analoge wezens in een digitale tijd

Oude meter met wijzerplaat om druk af te meten in onderdeel van energiecentrale België
Druk meten en aflezen via wijzerplaat

Het woord skeuomorfisme kom je soms tegen als het gaat over de verschillende ontwerpstijlen van interfaces bij websites, in het bijzonder interactieve onderdelen van een website. Denk aan knoppen en formulieren. Skeuomorfisme is het toepassen van een oude vorm of oud uiterlijk waar dat niet meer nodig is en niks meer te maken heeft met hoe iets werkt. Op computers is bijvoorbeeld de afbeelding van een prullenbak voor de plek van verwijderde bestanden een vorm van skeuomorfisme, net als de afbeelding van een diskette voor het opslaan of bewaren van wijzigingen.

In de camera van een mobiele telefoon zit geen sluiter zoals bij een spiegelreflexcamera, en toch hoor je een klikgeluid op het moment dat je een foto maakt. We vinden dat blijkbaar prettig, want het herinnert ons aan de mechaniek en de fysieke beleving van het maken van een foto.

Old school

Het is is best goed te begrijpen waarom we steeds weer teruggrijpen op ons analoge verleden. We zijn per slot van rekening fysieke wezens in een fysieke wereld, hoe snel en omvattend onze samenleving ook wordt gedigitaliseerd. Wij mensen veranderen niet zo snel. Vandaar ook dat nostalgie steeds weer de kop opsteekt, op dit moment onder de benamingen old school en vintage. Zelf zie ik nog steeds graag draaiknoppen op een apparaat. Met je hand aan een draaiknop voel je fysiek de afstand tussen helemaal linksom of helemaal rechtsom. Je kunt in je vingers, pols en arm voelen hoever je de knop hebt rondgedraaid en daarmee weet je ook meteen hoe hard of zacht, laag of hoog de stand is. Zelfs in het pikkedonker. Het is iets fysieks, en die fysieke verbinding tussen vingers, hand en hersenen werkt voor veel mensen nog steeds beter dan de schijnbaar kortere visuele weg tussen ogen en hersenen.

Flat design en neomorfisme

Na skeuomorfisme volgde in de ontwerpwereld een stijl die men flat design noemt. De meeste websites en navigatieapparatuur gebruiken tegenwoordig deze minimalistische stijl. En toch zie je steeds vaker dat knopjes op een beeldscherm opeens weer een dunne of dikkere schaduwrand hebben waardoor het lijkt alsof het echt knoppen zijn met een bepaalde dikte of hoogte. Neomorfisme noemt men dit, maar je zou het ook hardleersheid kunnen noemen. We leven nu eenmaal in een driedimensionale wereld, hoezeer digitalisering ons ook probeert af te vlakken.